Cesare Pavese & Bianca Garufi - Het grote vuur

Maart 2012 - waardering: 8,0.

Inleiding

Met de kleine Uitgeverij Karaat maakte ik kennis via de verhalenbundel Het dodevissenmuseum van D'Ambrosio. Op hun website las ik over Het grote vuur van Cesare Pavese & Bianca Garufi. Daarna las ik nog vele lovende recensies over het boek. En hoewel ik zelden vertaalde literatuur lees, werd ik er steeds nieuwsgieriger naar. Toen zich de mogelijkheid voordeed het via een prijsvraag te winnen, waagde ik een gokje. Afgelopen vrijdag lag het op de deurmat en na één bladzijde gelezen te hebben wist ik dat ik dit boek eerst wilde lezen, ondanks al die andere mooie boeken die liggen te wachten.

Samenvatting

Een man, een vrouw, onbeantwoorde liefde, en een verzwegen verleden.

In de nadagen van haar relatie met Giovanni ontvangt Silvia een dringend bericht: ze moet zo snel mogelijk terugkeren naar haar geboortedorp. Ze vraagt Giovanni haar te vergezellen naar de familie die ze al jaren niet gezien heeft. Omdat Giovanni hoopt dat hun relatie daardoor weer zal opbloeien, accepteert hij meteen. Samen reizen ze naar het Italiaanse platteland, naar het dorp waar Silvia opgroeide, en naar haar moeder en stiefvader, die ze ooit, om voor Giovanni onbekende redenen, ontvlucht is. Daar aangekomen is niets wat het lijkt, en komt de liefde tussen beiden nog meer onder druk te staan. Maar beetje bij beetje lijkt Giovanni Silvia’s verleden te doorgronden.

Het grote vuur is niet alleen een prachtige schets van een broze relatie, het is ook een zeer persoonlijk verhaal, dat symbool staat voor hoe mensen worden bepaald door hun afkomst en omgeving, en dat toont hoe teder en wreed liefde kan zijn. (Flaptekst).

Leeservaring

Eigenlijk was het volkomen onlogisch dat dit boek iets voor mij zou kunnen betekenen. Ik lees zelden vertaalde literatuur, bang om iets te missen van het taalspel van de oorspronkelijke auteur. Daarnaast was het al meer dan 60 jaar geleden geschreven en bovendien oorspronkelijk Italiaans.

Italië, ik ben er nooit geweest, ken de landschappen alleen van films en documentaires. En erger: ik weet weinig van de Italiaanse literatuur: de grote namen uit de literatuurgeschiedenis op de middelbare school (zoals Dante Alighieri, Petrarca, Boccaccio, Machiavelli) en een enkeling uit de 20ste eeuw ( zoals Alberto Moravia, Umberto Eco, Primo Levi).

Zoals gezegd: ik houd me doorgaans bezig met Nederlandse literatuur. Maar Het dodevissenmuseum van D'Ambrosio maakte me nieuwsgierig naar andere boeken van Karaat en de recensies over Het grote vuur deden de rest. Tja en als je dan ook nog een exemplaar wint, dan is er geen excuus meer er niet op z'n minst iets van te proeven.

Tegen mijn gewoonte in ben ik achterin het boek begonnen: daar vond ik een nawoord van de vertalers, dat me een beetje wegwijs maakte in de achtergronden van de beide auteurs en hun onderlinge verhouding. Het werd gevolgd door een essay van Alejandro Zambra: Op zoek naar Pavese. Hoewel er parallellen getrokken werden tussen feit en fictie was het voor mij toch vooral achtergrondinformatie die ik interessant vond om te lezen, maar die niet de leesbeleving van het boek zelf beïnvloedde. Misschien maar goed ook, want wie tijdens het lezen voortdurend bezig is met zich af te vragen waar het verhaal aan de werkelijkheid raakt, mist beslist een deel van de schoonheid ervan.

Allereerst die gedateerdheid: geen sprake van. Het is geschreven in de stijl die mij het meest aanspreekt: vertel zo weinig mogelijk, laat de lezer zelf nadenken, aanvullen, fantaseren. Dat werd nog versterkt door het perspectief. Afwisselend hebben Pavese (als Giovanni) en Garufi (als Silvia) een hoofdstuk in ik-perspectief geschreven.  Het legt genadeloos hun onvermogen tot  communicatie en wederzijds onbegrip bloot, ze verzwijgen dingen voor elkaar, begrijpen elkaar verkeerd. De lezer ziet waar en hoe het onherroepelijk misgaat en hoe ze ondanks hun grote liefde elkaar voorgoed kwijt zullen raken en houdt daar een machtloos gevoel aan over.

De liefdesgeschiedenis, het drama dat zich afspeelt, het lijden van deze twee mensen onder een verborgen, onderdrukt en verzwegen verleden, het is een beklemmend verhaal. Tel daarbij op nog hun eenzaamheid en machteloosheid die woede en wraakgevoelens oproept. En zelfvernietiging? Ook dat laatste wordt aan lezer overgelaten.

Het script werd (volgens het nawoord) pas na de dood van Pavese gevonden. Was het boek klaar? Het lijkt erop dat ze het goed vonden zo. Al schreef Garufi er later nog een vervolg op: Il fossile (1962).

Ook al loopt het verhaal door en reageren ze op elkaar, toch leggen beide auteurs hun eigen accenten. Voor Pavese is dat de geboortegrond en de bloedband, de rituelen in de dorpsgemeenschap en het landschap. Ze zijn voor hem een wezenlijk onderdeel van wie een mens is en waaraan hij nooit zal kunnen ontsnappen. Voor Garufi is het het verdrongen verleden en de manier waarop dat het leven van Silvia bepaalt. Het grote vuur is voor haar iets waaraan niet te ontsnappen is:

"Geboorte, dood, alles, ook de meest ontstellende gebeurtenissen, leek willekeurig plaats te vinden. Er was een vuur dat altijd brandde, en geboorte, dood, oorlogen en overstromingen gingen op in die vlammen. Ik zei: "Catina, hier sta je altijd midden in het vuur". "Een groot, groot vuur", zei Catina. En gedurende de nacht voelde ik dat mijn moeder brandde, dat Dino brandde en dat ook ik weer had vlam gevat. Ik zei: "Die arme kerel die met me is meegekomen".

De stijl van Pavese is wat afstandelijker dan die van Garufi, maar tijdens het lezen is dat niet vervreemdend: ook als een auteur twee ik-perspectieven kiest, zullen er doorgaans (bewust gekozen weliswaar) verschillen zijn. Voor de beleving van dit verhaal was het misschien zelfs beter zo.

Kortom: het beviel onverwacht goed, Het grote vuur. Zo goed, dat het binnenkort beslist nog eens gelezen zal worden.  

Cesare Pavese & Bianca Garufi - Het grote vuur - ISBN 9789079770069 - Paperback, 144 p., € 16,90

Vertaling Evalien Rauws & Luc de Rooy. 

©JannieTr, 27 maart 2012.

Cesare Pavese (1908-1950) wordt beschouwd als een van de beste Italiaanse auteurs van de twintigste eeuw. Hij schreef romans, poëzie, essays, verhalen en een dagboek (Leven als ambacht), waarin hij zijn streven en falen in de liefde genadeloos becommentarieerde, en waarin hij zijn zelfmoord ‘literair aankondigde’. Het grote vuur is de enige roman van zijn hand die tot nu toe onvertaald is gebleven in het Nederlands.

Bianca Garufi (1918-2006) schreef poëzie en romans. Ze vertaald onder anderen Claude Lévi-Strauss en Simone de Beauvoir, en werkte als psychoanalytica. Tussen 1945 en 1958 was ze in dienst bij de Italiaanse uitgeverij Einaudi, waar ze Pavese ontmoette en samen met hem aan Het grote vuur werkte. Later zou zij zelf een vervolg erop schrijven: Il fossile (1962).